Στη Σκάλα Καλλονής στήθηκε η προτομή του Αριστοτέλη, δείγμα ευγνωμοσύνης στον μεγάλο σοφό των αιώνων, που ασχολήθηκε πριν από 2350 χρόνια με το οικοσύστημα του Κόλπου Καλλονής. Έκοβε βόλτες στα παράλια του Κόλπου, μαζί με τον μαθητή του από την Ερεσό, τον Θεόφραστο, ο οποίος τον φιλοξενούσε, παρατηρούσε τη φύση, μελετούσε τους οργανισμούς της, συνομιλούσε με τους ψαράδες, μάθαινε για το κάθε τι και έβαζε τα θεμέλια των Φυσικών Επιστημών. Τότε ήταν που είδε τις λαγκάμνες, έμαθε πως τις χρησιμοποιούσαν και έφριξε! Γι’ αυτό ήταν σοφός! Η οξύνοιά του είδε το πρόβλημα πριν από χιλιετίες. Εμείς μετά από 2350 χρόνια αρνούμαστε ακόμα να το δούμε. Είμαστε άσοφοι! Όλοι! Κυβέρνηση, υπουργείο, πολιτικοί, επιστήμονες, ψαράδες, καταναλωτές. Όλοι μας γενικά!

Τα οικοσυστήματα του Κόλπου Καλλονής, αλλά και της Γέρας, είναι από τα πιο σπάνια στη Γη και από τα πιο περίπλοκα. Για να γίνουν κατανοητά τα προβλήματά τους, πρέπει πρώτα να μελετηθεί η πολυπλοκότητά τους και η αλληλοεξάρτηση των παραγόντων, που συμβάλλουν στη φυσιολογική ζωή των κόλπων. Οι μελέτες, που μέχρι σήμερα έγιναν, ήταν αποσπασματικές και επιφανειακές, γι’ αυτό και τελείως αναποτελεσματικές. Μέτρησαν π.χ. τα βαρέα μέταλλα στο βυθό και δεν έκαναν τον κόπο να μας πουν, τι επίδραση έχουν τα ευρήματά τους στη ζωή του οικοσυστήματος και τι μέτρα προτείνουν για τη βελτίωσή του. Μέτρησαν τον γόνο των χτενιών και δεν ακούσαμε να μας πουν, γιατί δεν πληθαίνουν τα χτένια. Έρευνες δήθεν επιστημονικές, που μοιάζουν με τις ντουφεκιές, οι οποίες πέφτουν για την τιμή των όπλων, από στρατό, που αποφάσισε να μην πολεμήσει. Η επιστήμη περί άλλων τυρβάζει, η πολιτική κοροϊδεύει, οι πολίτες αδιαφορούν αρνούμενοι τον μόχθο του προβληματισμού, οι πάντες γίναμε ριψάσπιδες. Αυτό κι αν είναι κρίση!

Επειδή όμως είναι αναγκαία η αφύπνισή μας κι επειδή ο ύπνος μας είναι πολύ βαθύς, είναι απαραίτητο να ακουστούν όχι κάποιες φωνές αλλά σπαραχτικά ουρλιαχτά, μήπως και κάτι γίνει πριν το ανεπανόρθωτο. Τα ουρλιαχτά τα οποία, με τελείως εμπειρικό τρόπο, θα προσπαθήσουν να αναπληρώσουν την απουσία της επιστήμης.

Όταν λέμε οικοσύστημα του Κόλπου, εννοούμε ένα σύνολο από παράγοντες, που συνεργάζονται αρμονικά, για να συντηρούν τη ζωή στην κλειστή θάλασσα του τόπου μας. Οι παράγοντες αυτοί είναι:

1. Η γεωγραφική θέση του νησιού στο Αιγαίο και κατ’ επέκταση και του Κόλπου.

2. Η θέση του Κόλπου στο οικοσύστημα της Λεσβιακής Υφαλοκρηπίδας.

3. Το Αιγαίο πέλαγος με το οποίο επικοινωνεί.

4. Το κλίμα (θερμοκρασία, ηλιοφάνεια, άνεμοι, βροχοπτώσεις).

5. Τα θαλάσσια ρεύματα, με τα φαινόμενα της παλίρροιας.

6. Η γύρω στεριά, βουνά και κάμποι

7. Τα ποτάμια (χείμαρροι) που χύνονται σ’ αυτόν.

8. Οι εκβολές τους και οι παραλιακοί υδροβιότοποι.

9. Οι παραλίες του.

10. Ο βυθός του Κόλπου.

Τα παραπάνω είναι οι παράγοντες που συνεργάζονταν ανέκαθεν αρμονικά, για να δημιουργηθεί και να λειτουργήσει αυτό το ξεχωριστό οικοσύστημα. Ο ανθρώπινος όμως παράγοντας, από την πρώτη στιγμή που έβρεξε τα πόδια του σ’ αυτή τη θάλασσα, άρχισε να λειτουργεί προς την κατεύθυνση της απορρύθμισης. Στα χρόνια του Αριστοτέλη η ανθρώπινη ενόχληση θα ήταν ανεπαίσθητη και αντιμετωπίσιμη από το οικοσύστημα. Αυτό ήταν σχεδόν σίγουρο, αφού και στα χρόνια της παιδικής μας ηλικίας, ή να το πούμε καλύτερα, πριν ανατεθεί στις μηχανές η εκμετάλλευση της θάλασσας, έμοιαζε να αντέχεται η ανθρώπινη όχληση. Από τότε όμως που οι μηχανές αντικατέστησαν την ανθρώπινη δύναμη και έκανε την εμφάνισή του το νάιλον, η θάλασσα σήκωσε τα χέρια ψηλά. Τώρα πια δεν προφταίνει να γιατρέψει τις πληγές της. Το σώμα της δέχεται το ένα τραύμα πάνω στο άλλο, τα θαλασσινά είδη καταρρέουν, η τροφική αλυσίδα κομματιάζεται, τα μέτρα που παίρνονται αναγκαστικά είναι αναποτελεσματικά, το νερό γίνεται προβληματικό, τα είδη χάνουν τους αριθμούς τους, έτσι που δεν μπορούν πια να διατηρηθούν στα οικοσυστήματα, ώστε το ένα μετά το άλλο εκλείπουν. Ζημιογόνος όμως ο άνθρωπος είναι κι απ’ τη στεριά με τους επικίνδυνους ρύπους του πολιτισμού μας, που ελαφρά τη καρδία, στέλνονται να εναποθηκευτούν στο βυθό και στα νερά της θάλασσας.

Όλα τα παραπάνω δεν θα’πρεπε ούτε να γράφονται, ούτε να λέγονται. Είναι κοινοτυπίες και αυτονόητα. Όμως στην πράξη μοιάζουν δυσνόητα. Μωραίνει ο Θεός… Ίσως να θέλει να απαλλάξει τη Γη από το ενοχλητικό ζωικό είδος, του ανθρώπου, που δεν κατάλαβε τη θεϊκή εντολή, να κατακυριεύσει τη Γη και νόμισε πως του δόθηκε το δικαίωμα και να την καταστρέψει. Στη συνέχεια θα δούμε έναν έναν τους φυσικούς παράγοντες του οικοσυστήματος κι εκεί θα γίνουν περισσότερο κατανοητές οι καταστροφικές ανθρώπινες παρεμβάσεις, αλλά και οι όποιες δυνατότητες υπάρχουν να σωθεί ό,τι σώζεται. Σε μια προσπάθεια συλλογικού διαλογισμού ίσως γίνει αντιληπτό πως είναι παραλογισμός με τον τεχνολογικό πολιτισμό της σύγχρονης ανθρωπότητας, να μη μπορέσουμε να επέμβουμε για να σταματήσει η επιτάχυνση της καταστροφής μας. Σήμερα και τις δυνάμεις της φύσης μπορεί να τιθασεύσει ο άνθρωπος, αν το θελήσει και δράσει συλλογικά. Το πρόβλημα είναι γιατί δε θέλει ή και γιατί δε βλέπει πως σε λίγο και να θέλει, δε θα μπορεί πια να το κάνει. Τώρα βρισκόμαστε στο χείλος του γκρεμού και υπάρχει δυνατότητα επιστροφής. Όταν θα πέσουμε…

Η γεωγραφική θέση του νησιού μας είναι ο πρώτος παράγοντας που θα πρέπει να ληφθεί υπόψη για να γίνει αντιληπτό το πρόβλημα. Και τούτο γιατί η έννοια της παγκοσμιοποίησης δεν είναι μόνο οικονομική. Άπτεται όλων των εδρών των ανθρώπινων κοινωνιών και των πολιτισμών τους και με μια ταχύτατη ώσμωση, ό,τι συμβαίνει στην Ανατολή, μεταφέρεται και στη Δύση κι ό,τι στον Βορρά και στον Νότο. Ο κόσμος έγινε ένα μεγάλο χωριό με προβλήματα που δε γίνεται να μείνουν τοπικά· Γίνονται πάραυτα παγκόσμια. Κατ’ αυτήν την έννοια το οικοσύστημά μας είναι άμεσα εκτεθειμένο σε ζημιές του παγκόσμιου οικοσυστήματος. Είναι όμως και υπό την επήρεια πιο τοπικών παραγόντων, όπως η θέση του στη συμβολή τριών ηπείρων, Ευρώπης, Ασίας, Αφρικής. Είναι και σε μια γωνιά της Μεσογείου, στο δρόμο επικοινωνίας της Μαύρης Θάλασσας και της Μεσογείου. Το κλίμα λοιπόν της περιοχής, τα θαλάσσια ρεύματα και ό,τι αυτά μεταφέρουν, η αλατότητα των νερών, η θερμοκρασία τους, η μετανάστευση των θαλασσίων ειδών, η μόλυνση η οποία προέρχεται από την ανθρώπινη παρουσία και οι δρόμοι διασποράς της, έχουν άμεση επίδραση στο οικοσύστημα.

Όταν όλ’ αυτά τα προσεγγίσει ο άνθρωπος με μεγαλύτερη προσοχή και λιγότερο εγωισμός, ίσως αντιληφθεί πως στην εποχή μας, αν θέλουμε συνέχεια της ζωής πάνω στη Γη ή τουλάχιστον τη συνέχεια όπως τη ξέρουμε (γιατί θα συνεχιστεί, ίσως όμως με άλλες τερατώδεις μεταλλάξεις), είμαστε καταδικασμένοι να συνεννοηθούμε. Πέρασαν οι εποχές, που νόμιζαν οι λαοί, πως επιβαλλόμενοι με τους πολέμους πάνω στους άλλους, θα εξασφάλιζαν τη δική τους ευημερία. Τώρα τα όπλα δεν πέφτουν μόνο στα κεφάλια των εχθρών, αλλά και στα κεφάλια των επιτιθεμένων. Είναι παρήγορο, που αυτή η διαπίστωση όλο και περισσότερο αντιληπτή γίνεται.

Και έπεται συνέχεια…